რა უნდა შეიცვალოს და რა არა - შეფასებები ახალციხის ციხიდან

ჯვრიანი ქვები, რომლის გამოტანაზეცაა საუბარი დოკუმენტში
მანანა მანჯგალაძის განცხადებას რაბათში არსებული ქრისტიანული სიმბოლოების განადგურებასთან დაკავშირებით ახალციხის ციხის თანამშრომლები აბსურდულს უწოდებენ.

სამცხე-ჯავახეთის ისტორიული მუზეუმისა და ახალციხის ციხის ადმინისტრაციის თანამშრომლები ფიქრობენ, რომ მანჯგალაძის განცხადება ერთგვარი შანტაჟია: ”ეს დაახლოებით იმ ამბის გაგრძელებას ჰგავს, ბოლო დროს რომ წამოიწყეს საუბარი, ვაჰაგნ ჩახალიანი ჯავახეთში ომს იწყებსო”.

როგორც ციხის ადმინისტრაციაში, პირად საუბარში ამბობენ, მაშინ როცა ციხის რესტავრაცია იწყებოდა, იყო შეთანხმება, რომ ჩვენთან რესტავრაციის საკითხში თურქული მხარე ჩაერთვებოდა, ხოლო თურქეთში ქართული ძეგლების აღდგენის პროცესში ქართული მხარე მიიღებდა მონაწილეობას. თუმცა, რაბათში სარესტავრაციო სამუშაოები თურქული მხარის ინტერესების გაუთვალისწინებლად დასრულდა. გასული წლის შემოდგომამდე, მას შემდეგ რაც რესტავრირებული მეჩეთი თურქული მხარის წარმომადგენელმა ნახა, თქვა, რომ არ მოეწონა. ხელისულფების შეცვლის შემდეგ კი პრემიერთან ერთად თურქეთს კულტურის სამინისტროს წარმომადგენლებიც ესტუმრნენ, შედგა მოლაპარაკება და შეთანხმდნენ, რომ ქართული მხარე თურქული მხარის ინტერესებს გაითვალისწინებდა და პირიქით.

ახალციხის ციხის დირექტორის მოადგილე გიორგი ჩერქეზიშვილი ამბობს, რომ როგორც მან გადმოცემით იცის, თურქული მხარის მოთხოვნაში მხოლოდ მეჩეთის სახურავის ფერის შეცვლისა და მასზე დატანებულ სარკმლებზე გისოსების შესახებ იყო საუბარი: ”დოკუმენტის მიხედვით, სახურავი უნდა ყოფილიყო ტყვიისფერი და სარკმლებზე ჩუქურთმების ნაცვლად ყოფილიყო გისოსები”.

ჩერქეზიშვილი ამ მოთხოვნაში საგანგაშოს ვერაფერს ხედავს: ” ეს წმინდა პროფესიული საკითხია და არა რელიგიური. მუზეუმში რელიგიური თემები არ იხილება, აქ მეცნიერულ საკითხებზე მუშაობენ”.

სახურავის ფერის შეცვლა პრობლემად არც სამცხე-ჯავახეთის ისტორიული მუზეუმის დირექტორს ციური ლაფაჩს მიაჩნია. თუმცა, ფიქრობს, რომ ჯვრიანი ქვების გამოტანა დაუშვებლია: ”სახურავების შეცვლით არაფერი შავდება, მაგრამ აქ არის მუხლი რომლითაც სწორედაც რომ ბევრი რამ შავდება - ეს არის ჯვრიანი ქვების გამოტანა. ეს არ არის სწორი მოთხოვნა, თურქეთის მხრიდან ძალიან ხმამაღალი განცხადებაა და დაუშვებლად მიმაჩნია”.

ლაფაჩის თქმით, მეჩეთი არის ისტორიული ძეგლი და აქ იყო ეპიგრაფიკული ძეგლების გამოფენა: ”აქ იყო როგორც ქართული, ასევე თურუქული, არაბული და სომხურენოვანი წარწერები. სარემონტო სამუშაოების დროს მათი ნაწილი გამოვიტანეთ, ნაწილი კი იმის გამო, რომ ძალიან მასიური იყო და გამოტანა ფიზიკურად შეუძლებელი გახდა, შიგნით დატოვეს”.

მისი განცხადებით, მეჩეთში ეპიგრაფიკული ძეგლების გამოფენა კიდევ მოეწყობა: ”აქ შევა ყველა აღმსარებლობის ადამიანი და ამ გამოფენას დაათვალიერებს. ეს საგამოფენო სივრცედ გამოყენებული ძეგლია”.

იმაზე, რომ მეჩეთს ახლა მხოლოდ ისტორიული ძეგლის დანიშნულება აქვს, სამცხე-ჯავახეთის ისტორიული მუზეუმის მეცნიერ-თანამშრომელი ნატო ყრუაშვილიც საუბრობს: ”ციხის ტერიტორიაზე აღდგა მართლმადიდებლური ტაძარიც, მაგრამ მოქმედი არც ისაა და ისევე როგორც მეჩეთი, ეს ტაძარიც მხოლოდ ისტორიული ძეგლია”.

შეგახსნებთ, რომ დღეს პრეზიდენტის პრეს-სპიკერმა მანანა მანჯგალაძემ სპეციალური განცხადება გააკეთა. მისი თქმით, საუბარია პრეზიდენტის ადმინისტრაციაში პირველ აპრილს სასწრაფო განხილვის წესით შესულ მთავრობის დოკუმენტზე, რომლის თანახმადაც, ქართული მხარე თურქეთის რესპუბლიკის ექსპერტების მონაწილეობით, საქართველოს ტერიტორიაზე არსებული ოსმალური კულტურული მემკვიდრეობის უძრავ ძეგლებთან მიმართებაში სარესტავრაციო სამუშაოებს განახორციელებს.

დოკუმენტის მიხედვით, მე-18 საუკუნეში აჰმედ ფაშას მიერ ახალციხის ციხეში აგებული მეჩეთსა და მედრესზე გუმბათის ფერი შეიცვლება, დაბრუნდება რკინის ცხაურები და შემოწმდება სადრენაჟო სისტემაც. ამასთან, ქართული მხარე იღებს ვალდებულებას გამოიტანოს მეჩეთის შიდა სივრციდან ჯვრის გამოსახულებიანი შუა საუკუნეების ქვის რელიეფები.

პრეზიდენტის ადმინისტრაციაში განმარტავენ, რომ ეს სახიფათო ქმედებაა, რომელიც ქართველი სპეციალისტების შრომას წყალში ყრის და რასაც პრეზიდენტი არასოდეს დათანხმდება.

მანანა მანჯგალაძის განცხადებით, რამდენიმე დღეში პრეზიდენტი თურქეთს ოფიციალური ვიზიტით ეწვევა. მეზობელ სახელმწიფოში სტუმრობის ერთ-ერთი მთავარი თემა კულტურული მემკვიდრეობის საკითხების განხილვა იქნება.

[თამუნა უჩიძე, ახალციხე]