‘სახელმწიფოსგან სერიოზული მიდგომაა საჭირო’ - ექსპერტები ყარაბაღში ჰუმანიტარული ტვირთის გაგზავნაზე

28-29 სექტემბერს, მას შემდეგ რაც მთიან ყარაბაღში საბრძოლო მოქმედებები განახლდა, სამცხე-ჯავახეთში ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენლებმა სომხური მხარის დასახმარებლად ჰუმანიტარული ტვირთის შეგროვება დაიწყეს. 29 სექტემბერს, გვიან ღამით, ნინოწმინდაში საქართველო-სომხეთის საზღვარი გადაკვეთა ორმა მიკროავტობუსმა, რომლებიც პროდუქტით იყო დატვირთული. საზღვრის გადაკვეთის უფლება არ მისცეს ოთხ ტრაილერს, რომლებიც საბურავებით იყო სავსე. მათი გატარების უფლების მიღებას ჯავახეთში მცხოვრებლები ჯერ კიდევ ელოდებიან.

როგორ უნდა დახმარებოდნენ თანამემამულეებს, ამაზე საუბარი 29 სექტემბერს დილიდან დაიწყეს ახალციხის მუნიციპალიტეტში მცხოვრებმა ეთნიკურად სომეხმა მოსახლეობამ. გადაწყდა, რომ ისინი ფულს შეაგროვებენ.

სომხური მხარის დახმარების სურვილი კი ეთნიკურად სომეხ მოსახლეობაში ამით არ დასრულებულა. ისინი მსგავს აქტივობას ისევ გეგმავენ.

პოლიტოლოგი მამუკა არეშიძე ამბობს, რომ მსგავსი აქტივობები გამოჩნდა საქართველოში მცხოვრები ეთნიკურად აზერბაიჯანულ მოსახლეობაშიც. შესაბამისად, მათმა ასეთმა ქმედებებმა შესაძლოა საქართველო საფრთხის წინაშე დააყენოს.

„კარგი იქნება თუ საქართველოს ხელისუფლება საკითხით სერიოზულად დაინტერესდება. არ გამოვრიცხავ, რომ დღეს ჰუმანიტარული დახმარებაა და ხვალ უკვე სხვა ფორმა მიიღოს, ქვეყნისთვის სახიფათო. ამიტომ სერიოზული მიდგომა სჭირდება ამას და შესაბამისი პოლიტიკის შემუშავება. არ მინდა წინასწარ ვნებათაღელვა გამოვიწვიო, მაგრამ შედეგი შესაძლებელია სულ სხვანაირი დადგეს, იმიტომ, რომ ქვეყნის მტერი აუცილებლად შეეცდება შექმნილი მდგომარეობა სათავისოდ გამოიყენოს და არ არის გამორიცხული, რომ რაღაცა პროვოკაციაც მოხდეს ისე, რომ ვერცერთი ეთნოსის წარმომადგენელი ვერ მიხვდეს, ვის ინტერესებს ემსახურება“, - განმარტავს არეშიძე.

მისივე თქმით, მსგავსი გამოწვევის წინაში საქრთველო 90-იან წლებშიც იდგა, მაშინ როცა მთიან ყარაბაღში ორ ქვეყანას შორის დაპირისპირება დაიწყო.

„უკვე ვიცით, რომ ნინოწმინდაში საბრძოლო მოქმედებებში მოხალისეებად ჩაწერის გადაწყვეტილებაც მიიღეს. უნდა ითქვას, რომ 90-იან წლებშიც იყო ანალოგიური ტენდენციები, მაგრამ მაშინ შეზღუდული იყო საკმაოდ. ჯავახეთშიც და ქვემო ქართლშიც არის შესაბამისი ძეგლები იმ ადამიანებისა, რომლებიც იქ დაიღუპა.მაგრამ მაშინ ამან ჩაიარა მეტ-ნაკლები დანაკარგების გარეშე საქართველოს სახელმწიფოსთვის. დღეს აბსოლუტურად სხვა ვითარებაა და ძალიან სერიოზული მიხედვა სჭირდება ამ საქმეს“.

აქვე არეშიძე მიიჩნევს, რომ ტვირთის გატანის სრული აკრძალვაც სასურველ შედეგს არ გამოიწვევს, შესაბამისად, სწორედ ამიტომ უნდა მიიღოს სახელმწიფომ დროული კონტროლის მექანიზმები.

საქართველოს ხელისუფლების როლზე საუბრობს სამხედრო ექსპერტი თეონა აქუბარდიაც. მისი თქმით, ხელისუფლებას საფრთხეების თავიდან ასაცილებლად მის ტერიტორიაზე მცხოვრები ეთნიკური უმცირესობებისათვის ღიად უნდა მიემართა.

„მნიშვნელოვანია, რომ სახელმწიფოს ჰქონდეს სწორი, სტრატეგიული კომუნიკაცია საქართველოში მცხოვრები ორივე ეთნიკურ უმცირესობასთან, იმიტომ, რომ თავიდან ავირიდოთ საფრთხეები. მიუხედავად იმისა, რომ ეს კონფლიქტი 27 სექტემბრიდან დღემდე მიმდინარეობს, არანაირი განცხადება ყოფილა ხელისუფლების მხრიდან ჩვენი თანამოქალაქე ეთნიკურად აზერბაიჯანელების ან სომხების მიმართ. ჩვენ ვნახეთ მღელვარება სამცხე-ჯავახეთში, რა თქმა უნდა, ამ შემთხვევაში ჩვენი მთავარი ინტერესია ამ ყველაფრის მშვიდობიანად მოგვარება“, - ამბობს აქუბარდია.

მისივე თქმით, მეზობელ ორ ქვეყანას შორის საომარი ვითარება სერიოზული გამოწვევაა საქართველოს ეროვნული ინტერესებისთვის.

„საქართველოს შეუძლია ითამაშოს პოზიტიური როლი მოლაპარალკებებისა და ინიციატივების დაყენების კუთხით, თუმცა შესაძლებლობებისა და რისკების საჯარო განხილვა არ ყოფილა ეროვნული უსაფრთხოების საბჭოს ფორმატში, სადაც კანონით უნდა ხდებოდეს ასეთი ტიპის რისკების შეფასება, გაანალიზება და ასევე პოლიტიკური ნაბიჯების გადადგმა“.

კონფლიქტოლოგი ლევან გერაძის აზრით, საქართევლომ ყველაფერი უნდა გააკეთოს იმისთვის, რომ თანაბრად დისტანცირებული იყოს ორივე საომარი მხარისაგან და ამავდროულად საკმარისად ახლოს იმისთვის, რომ ორ მხარეს შორის მშვიდობის აღდგენაში საკუთარი წვლილი შეიტანოს.

„ჩვენ უნდა ვიყოთ თანაბრად დისტანცირებული ორივე საომარი მხარისაგან და არ მივცეთ საშუალება არც ჩვენს მოქალაქეებს, არც სხვა ძალებს, რომ ჩვენ ჩაგვითრიონ ამ დაპირისპირებაში. არცერთ მხარეს უნდა ვიყოთ არავითარ შემთხვევაში, თუ საჭირო იქნება და თუ რომელიმე ან ორივე მხარე გამოთქვამს სურვილს, ყველანაირად უნდა შევუწყოთ ხელი ჩვენი შესაძლებლობა გამოვიყენოთ, რომ მხარეები დასხდნენ პოლიტიკური, სამხედრო და ყველა სხვა პრობლემების მოსაგვარებლად ერთად“.

რაც შეეხება სამცხე-ჯავახეთიდან გატანილ სურსათს, გერაძე მიიჩნევს, რომ ეს მხოლოდ ჰუმანიტარული დახმარებაა და საქართველოში მცხოვრები აზერბაიჯანელების გაღიზიანება არ უნდა გამოიწვიოს: „ბუნებრივია ეს არ მოეწონებათ საქართველოში მცხოვრებ აზერბაიჯანელებს და არც აზერბაიჯანში მცხოვრებლებს, მაგრამ იმედი მაქვს, რომ ასეთ რაღაცას გაგებით მოეკიდებიან. ეს არ არის სამხედრო დახმარება, ეს არის ჰუმანიტარული აქცია, საკვები. ჩვენ ყველანაირად თავიდან უნდა ავიცილოთ რაიმე სახის ძალისმიერი ~ აქციის არათუ შესაძლებლობა, არამედ ამაზე ფიქრიც კი. მკაცრი ნეიტრალიტეტი უნდა დავიცვათ“, - აცხადებს კონფლიქტოლოგი.

ყარაბაღსა და აზერბაიჯან-სომხეთის საზღვარზე, საბრძოლო მოქმედებები 2020 წლის 27 სექტემბრის დილას დაიწყო. სომხეთის ხელისუფლება ამტკიცებს, რომ იერიში პირველად აზერბაიჯანის სამხედრო ძალებმა მიიტანეს. საპირისპიროს აცხადებენ აზერბაიჯანში.

ორ მხარეს შორის კონფლიქტი მე-20 საუკუნის დასაწყისში დაიწყო, ამ დროს ეთნიკურად სომხებით დასახლებული ტერიტორია იოსებ სტალინმა საბჭოთა აზერბაიჯანში ავტონომიურ ოლქად გადააკეთა. ორ ქვეყანას შორის კონფლიქტი საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, 1991 წელს განახლდა.

[თაკო ფეიქრიშვილი]