სომეხთა გენოციდიდან 101 წელი გავიდა [Photo]

დროშებით, ჩირაღდნებით და შეძახილებით მსვლელობა ეთნიკურად სომეხმა მოსახლეობამ ტაძრის ეზოდან 20:00 საათზე დაიწყეს და გენოციდის მსხვერპლთა მემორიალთან დაასრულეს. 101 წლის შემდგაც მათი მოთხოვნა იგივეა – „თურქეთმა აღიაროს გენოციდი“.

„ვიდრე სომეხი ერი იარსებებს გენოციდის აღიარებას ყოველწლიურად მოვითხოვთ. ეს ძალიან დიდი ტრაგედიაა“, – ამბობს ფაილაკ ქევმაკსუზიანი.

„ეს არის სომეხი ერის ტკივილი და ამ დრომდე ამ ტკივილის პასუხი არ არსებობს. სანამ თურქეთი არ არღიარებს გენოციდს მანამდე ჩვენ ყოველთვის გავაპროტესტებს“, – ამბობს ედიარდ მურადიანი.

მისივე თქმით, ახალციხეში მცხოვრები ეთნიკურად სომეხი მოსახლეობა გენოციდს მსგავსი მსვლელობით 1987 წლიდან აღნიშნავს. აბის დასახლებაში გენოციდის მსხვერპლთა მემორიალი 2001 წელს დაიდგა.

გენოციდის დროს დაღუპულები სომხურმა ეკლესიამ 2015 წელს წმინდანად შერაცხა. ხვალ, 24 აპრილს სომხური სამოციქულო ეკლესია მათი სულების მოსახსენებელ პარაკლისს გადაიხდის.

შეგახსენებთ, რომ სომხების მასობრივი დეპორტაციის დაწყების თარიღად 1915 წლის 24 აპრილი ითვლება, როდესაც ხელისუფლებამ 250–მდე სომეხი ინტელექტუალი და თემის ლიდერი ჯერ დააპატიმრა, შემდეგ კი, სიკვდილით დასაჯა. სომხები, რომლებიც ოსმალთა იმპერიის არმიაში მსახურობდნენ, განაიარაღეს და მოკლეს, კონფისკაცია გაუკეთეს სომხების ქონებასაც. ეს პროცესი 1918 წლის სექტემბრამდე გაგრძელდა. სამი წლის განმავლობაში 1,5მილიონზე მეტი სომეხი ეროვნების მოქალაქე დაიღუპა.

2015 წლის მონაცემებით, 1915 წლის მოვლენებს გენოციდად 28 ქვეყნის მთავრობა აღიარებს, მათ შორის არგენტინა, ბელგია, კანადა, საფრანგეთი, გერმანია, იტალია, რუსეთი და ურუგვაი (პირველი ქვეყანა, რომელმაც 1965 წელს აღიარა). 1915 წელს რომის პაპმა ფრანცისკე პირველმა მოვლენას „XX საუკუნის პირველი გენოციდი“ უწოდა. გენოციდი ასევე აღიარა ევროპარლამენტმა.

თურქული მხარე აღიარებს, რომ 1915 წელს მართლაც დაიხოცა დიდი რაოდენობით ეთნიკური სომეხი, თუმცა კატეგორიულად უარყოფს, რომ ოსმალეთის იმპერიას მიზნად ჰქონდა კონკრეტულად სომხების სრული ან ნაწილობრივი განადგურება. თურქეთის ოფიციალური ვერსიით, ქვეყანაში 1915 წელს სამოქალაქო ომი მიმდინარეობდა, სომხები კი ამ ომში ისევე იხოცებოდნენ, როგორც სხვა ეთნიკური ჯგუფების წარმომადგენლები. განსხვავებაა მსხვერპლის რაოდენობაშიც – სომხური მხარის ვერსიით, მასობრივ ჟლეტას 1,5 მილიონი სომეხი შეეწირა. თურქულით კი – 300-500 ათასი.











[თინათინ ზაზაძე, ახალციხე]