რატომ არ იციან ჯავახეთში ქართული

სახელმწიფო ენის ცოდნის დაბალი დონე ჯავახეთის მოსახლეობის ერთ-ერთი უმთავრესი პრობლემაა. მხარე ვითარდება, პრობლემა კი პრობლემად რჩება. სასკოლო პროგრამები შედეგს რამდენიმე წლის შემდეგ მოიტანს. საშუალო ასაკის მოსახლეობა კი, ვისაც ენის სწავლა დღეს სჭირდება, სახელმწიფო ენის ათვისებას მთელი ძალებით ცდილობს.

ენის შესწავლის პროცესის გაჭიანურების მიზეზებს ხვადასხვა მოსაზრებით ხსნიან. ნარინე სირაკანიანი ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტის სოფელ განძას სკოლაში ინფორმატიკას ასწავლის. მას ქართული ენის ცოდნის აუცილებლობა ესმის და სწავლობს კიდეც: “თუ რაიმე პრობლემა გაგვიჩნდება, ზემდგომ ორგანოებში მიმართვისა და მიმდინარე მოვლენების სრულფასოვნად აღწერის შესაძლებლობა არ გაგვაჩნია. მოუხერხებელი და სამარცხვინოც კია მდგომარეობა, როცა სახელმწიფო ენა არ ვიცით”.

მისი თქმით, ქართული ენის სხვადასხვა კურსებზე და სხვადასხვა პროგრამებით სწავლების წარუმატებლობას ორი მიზეზი აქვს. “ენის შესწავლისთვის, პირველ რიგში, შესაბამისი გარემოა საჭირო. გარდა ამისა, ქართული ენის მასწავლებლებს კონკრეტული მეთოდიკა არ აქვთ, ანუ სპეციალურად ეროვნული უმცირესობებისთვის ენის სწავლების მეთოდები არ არსებობს”, -ამბობს იგი და ამატებს, რომ ენის სწავლება, გრამატიკით უნდა დაიწყოს, - თავიდან უნდა ისწავლონ, წინადადება როგორც იწყობა და ა.შ. რამდენ ხანს უნდა იზეპირო სიტყვები და წინადადებები, რომ ბოლოს ენა ისწავლო?! ეს არასწორი მიდგომაა”.

ქართული ენის პედაგოგი დალი აღდგომელაძე, რომელიც ენას სხვადასხვა პროგრამით ასწავლის, მიიჩნევს, რომ გრამატიკის სწავლებას თავისი უარყოფითი მხარეებიც აქვს, ამიტომაც ამ პრაქტიკას უფროსებისთვის განკუთვნილ კურსებზე არ იყენებს:
“თუ ქართულ გრამატიკას ცალკე ახსნი, საჭირო გახდება მისი შედარება სომხურ გრამატიკასთან, შესაბამისი მნიშვნელობები კი სომხურ ენაში სულ სხვაა. ამასთან, რაც უფრო ღრმად ხსნი ქართულ გრამატიკას, სასაუბრო ენას მით უფრო შორდები. უფროს ადამიანებს ენის სწავლისთვის ბევრი დროის დათმობა არ შეუძლიათ, მაქსიმუმ, ოთხი თვე და ამ ოთხ თვეში გრამატიკისა და ლექსიკის ერთად სწავლა შეუძლებელია”.

ქართული ენის სწავლების მეთოდიკა უფროსებისთვის განკუთვნილ კურსებზე სასაუბრო ენის შესწავლაზე იყო დაფუძნებული. რამდენიმე წლის წინ იყენებდნენ კლასიკურ მეთოდიკასაც – წერა, გადაწერა, თარგმანი, თუმცა, შემდეგ გაირკვა, რომ ეს უშედეგო იყო და კვლავ სასაუბრო ენის სწავლების მეთოდიკას დაუბრუნდნენ.

- “მეცადინეობებზე ვქმნით სხვადასხვა სიტუაციებს, ვსწავლობთ ლექსიკას, რომელიც ამ სიტუაციაში გამოიყენება და უკვე მზა გრამატიკულ ფორმებს, რათა გრამატიკის ყველა წესის სწავლა არ მოგვიხდეს. ადამიანი უფრო უკეთ საკუთარ თავზე, კონკრეტულ სიტუაციაზე ილაპარაკებს, ვიდრე ვინმეს ბიოგრაფიაზე. ენის სწავლებაში დიალოგები ძალიან გვეხმარება”, - ამბობს ქართულის პედაგოგი.

დალი აღდგომელაძე დღეში, საშუალოდ, 40 ადამიანს ამეცადინებს. მისი თქმით, შედეგები ყველას სხვადასხვა აქვს, განსხვავებული საფუძველის გამო, რომლითაც კურსებზე მოდიან, ასევე ასაკისა და სხვა გარემოებებიდან გამომდინარეც. უკეთეს შედეგს ისინი აღწევენ, ვინც საკუთარ თავზე კურსების გარეთაც მუშაობს.

- “საკუთარ თავზე მხოლოდ ერთეულები მუშაობენ, მაგრამ როცა ასე ხდება, შედეგიც აშკარაა. თუ ადამიანი ენის სწავლას დღეში 2 საათს მაინც დაუთმობს, ტელვიზორს უყურებს, რადიოს მოუსმენს, წიგნს წაიკითხავს, შედეგს აუცილებლად მიიღებს, თუნდაც გარემო არაქართული იყოს”, - ამბობს დალი აღდგომელაძე.

კითხვის, ტელევიზორისა და რადიოს მეშვეობით მეცადინეობის შედეგიანობას აღიარებს ნელი იგიტიანიც. იგი ქართულ ენას 10 წლის განმავლობაში სხვადასხვა ინსტანციებში სწავლობდა. 2003-დან 2007 წლამდე სახელმწიფო ენას ივანე ჯავახიშვილის სახელობის უნივერსიტეტის ახალქალაქის ფილიალში ეუფლებოდა, 2007-2008 წლებში კი ჟვანიას სკოლაში. ამის შემდეგ კი გამუდმებით ესწრება ქართული ენის სხვადასხვა კურსებს.

- “უნივერსიტეტში ჩავაბარე და სწავლა ანბანით დავიწყე. ძალიან მონდომებული ვიყავი, ასოები, სიტყვები, წინადადებები და ასე ერთი მეორის მიყოლებით მივდიოდი წინ. თუ მოინდომებ, ყველაფრის სწავლა შეიძლება”, - ამბობს იგი და ამატებს, რომ ამ ყველაფრის შემდეგ ენას სრულყოფილად თუ არა, გარკვეულ დონეზე მაინც ფლობს.

გამოდის, რომ ენის შესასწავლად საკმაოდ დიდი დრო და ძალისხმევაა საჭირო და საქართველოს ეთნიკური სომხებით დასახლებულ რეგიონებში სახელმწიფო ენის სწავლების პროცესს შეზღუდული ვადები ხელს უშლის თუ ეხმარება, რთული დასადგენია.

[აღუნიკ აივაზიანი, ახალქალაქი]