1919 წლის არჩევნები სამცხე–ჯავახეთში

1918 წლის 26 მაისს საქართველომ დამოუკიდებლობა აღიდგინა. იმ პერიოდში, პარლამენტი ლეგიტიმაციის მქონე ორგანოდ არ ითვლებოდა, რადგან ის მოსახლეობის მიერ არჩეული არ იყო. ამიტომ გადაწყდა, რომ 1919 წლის თებერვალში არჩევნები ჩატარებულიყო.

დამფუძნებელი კრების არჩევნები, 1919 წლის 14, 15 და 16 თებერვალს საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ტერიტორიის უმეტეს ნაწილში გაიმართა, თუმცა არჩევნებში მონაწილეობა ახალციხისა და ახალქალაქის მაზრებში მცხოვრებლებს არ მიუღიათ.

ისტორიკოსების განმარტებით, ამ პერიოდში, ახალციხისა და ახალქალაქის მაზრები ოსმალეთის ზეგავლენს ქვეშ იყო მოქცეული, ამიტომ დამფუძნებელი კრების დეპუტატთა ასარჩევად, ორივე მაზრაში (ასევე აფხაზეთის, ბორჩალოს, ახალციხის, ახალქალაქის, სვანეთის მაზრებსა და აღმოსავლეთ საქართველოს მაზრების მაღალმთიან დასახლებებში) პირველი დამატებითი არჩევნები გაიმართა.

სამცხე–ჯავახეთის მოსახლეობა, ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში, დამფუძნებელი კრების საერთო არჩევნებიდან დაახლოებით ექვსი თვის შემდეგ ჩაერთო. ახალციხესა და ახალქალაქის მაზრებში არჩევნები 1919 წლის აგვისტოს ბოლოს ჩატარდა. მისი შედეგები კი 18 სექტემბერს გახდა ცნობილი.

შედეგები საქართველოს დამფუძნებელი კრების, ცენტრალური საარჩევნო კომისიის ოქმში აისახა (დოკუმენტი დაცულია საქართველოს ცენტრალურ საისტორიო არქივში).

ოქმში ახალციხის მაზრისა და ქალაქ ახალციხის, ახალქალაქის მაზრისა და ქალაქ ახალქალაქის, ასევე, ფოცხოვის რაიონის შედეგებია მოცემული. ეს უკანასკნელი, სავარაუდოდ, ადიგენის მხარეს მოიცავდა.



ახალციხის მაზრაში – 26 931 ამომრჩევლიდან მონაწილეობა მიიღო 23 383–მა (87%);

ქალაქ ახალციხეში – 5021 ამომრჩევლიდან ხმა მისცა 3043–მა(60%);

ახალქალაქის მაზრაში – 26 764 ამომრჩევლიდან მონაწილეობა მიიღო 21 315–მა (80%);

ქალაქი ახალქალაქი – 1044 ამომრჩევლიდან ხმა მისცა 512 (49%)

ფოცხოვის რაიონი – 58 66 ამომრჩევლიდან 56 26 მიიღო არჩევნებში მონაწილეობა (96%).

ამავე შედეგების მიხედვით, განსხვავდება ქალაქებსა და სოფელბში მცხოვრებლების დამოკიდებულებბი არჩევნებში მონაწილე სუბიექტების მიმართ. ახალციხის და ახალქალაქის მაზრაში, ასევე ფოცხოვის რაიონში ყველაზე მეტი ხმა N1 საქართველოს სოციალ-დემოკრატიულმა მუშათა პარტიამ მიიღო. აქედან: ახალციხიდან 81% (19 000 ხმა 23 366–დან); ახალქალაქიდან 57% (12 121 ხმა 21 315–დან), ფოცხოვის მაზრიდან 91% ( 5 129 ხმა 5 609–დან).

თუმცა, მაზრებისგან განსხვავებული შედეგებით დასრულდა არჩევნები ქალაქებში.

ქალაქ ახალციხესა და ქალაქ ახალქალქში, არჩევნებში მონაწილე პარიებიდან ყველაზე მეტი ხმა N4 სომეხთა რევოლუციურმა პარტიამ – „დაშნაკცუთიუნმა“ მიიღო. მან ახალციხიდან ხმების საერთო რაოდენობის 73%, ხოლო ახალქალქიდან 60% დააგროვა.

სწორედ ამ, დამატებითი არჩევნების შემდეგ შევიდა სომეხთა სარევოლუციო პარტია „დაშნაკცუთიუნი“ დამფუძნებელ კრებაში. იგი უკვე არჩეულ ოთხ პოლიტიკურ სუბიექტს დაემატა და უმცირესობის წარმომადგენლებით დაკომპლექტებული ერთადერთი პარტია იყო.

„დაშნაკცუთიუნი“ ამიერკავკასიის ერთ-ერთ ყველაზე ძველ პოლიტიკურ გაერთიანებას წარმოადგენდა, რომელიც 1890 წელს თბილისში შეიქმნა. მართალია, 1918 წლის ბოლოს მომხდარი სომხეთ-საქართველოს ომის გამო მას მოქალაქეთა კრიტიკა არ აკლდა, მაგრამ პარტიამ მაინც შეძლო ხმების მნიშვნელოვანი რაოდენობის მოგროვება.

პარტიის საკანდიდატო სია ძირითადად თბილისში მცხოვრები სომხებისაგან შედგებოდა. პარტიის 19 კაციან საარჩევნო სიაში ორი ქალი კანდიდატი იყო (N11 დარია თადეოსიანი და N19 სირანუშ ამირბეგიანი).

გარდა „დაშნაკცუთიუნისა“, 1919 წლის არჩევნებში მონაწილეობას ეთნიკური და რელიგიური უმცირესობების წარმომადგენელთა სხვა პარტიებიც იღებდნენ.

N6 საქართველოს მუსულმანთა ეროვნული საბჭო – მან საარჩევნო კომისიას ქართულ და რუსულ ენაზე შედგენილი ხუთკაციანი საკანდიდატო სია წარუდგინა. საკანდიდატო სია დამოწმებულია ეროვნული საბჭოს ბეჭდითა და საბჭოს თავმჯდომარის მოადგილის საკანდიდატო სიის პირველი ნომრის, ბაირამოვი ალიბეგ ასლან აღა ოღლის ხელმოწერით.

N12 ბორჩალოს მაზრის მუსულმანების საკანდიდატო სია – საქართველოს დამფუძნებელი კრების არჩევნებისათვის ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას, ხუთკაციანი საკანდიდატო სია წარუდგინეს ბორჩალოს მაზრის მცხოვრებლებმა. პოლიტიკური სუბიექტის საკანდიდატო სიები და ბიულეტენები ძირითადად აზერბაიჯანულ და რუსულ ენაზე შეადგინეს, თუმცა, გარკვეული ნაწილი ქართულ ენაზეც დაიბეჭდა.

N15 ელინთა დემოკრატიული პარტია – ბერძენთა (ელინთა) დემოკრატიულმა პარტიამ ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას 10–კაციანი საკანდიდატო სია წარუდგინა. სიაში პირველი ნომერი იყო საქართველოს ეროვნული საბჭოს წევრი, 13 სექტემბრის კანონის შედეგად ეროვნულ საბჭოში ეთნიკური უმცირესობის კვოტით შეყვანილი დეპუტატი, ექიმი ალექსანდრე მიხაილოვი.



N1 – საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია – 102 წევრი;

N2 საქართველოს ეროვნულ-დემოკრატიული პარტია – 8 წევრი;

N3 საქართველოს სოციალისტ- რევოლუციონერთა პარტია – 6 წევრი;

N4 სომეხთა სარევოლუციო პარტია „დაშნაკცუთუინი“ – 3 წევრი;

N5 საქართველოს სოციალისტ-ფედერალისტთა პარტია -9 წევრი;

N8 საქართველოს ეროვნული პარტია – 2 წევრი.



[თაკო ფეიქრიშვილი, ახალციხე]