სამი ციხის ისტორია

ფოტო - ბადრი ვადაჭკორია

ოქროს ციხე

ოქროს ციხე – ადიგენის მუნიციპალიტეტის სოფელ შოყასთან მდებარეობს.
იგი უზარმაზარ კლდოვან მასივზე დგას და ძნელი მისადგომია.
ოქროს ციხე ეს ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ციხეთაგანია საქართველოში.

ოქროს ციხე ჯაყელთა ერთ-ერთი უმთავრესი სიმაგრეთაგანი იყო და იგი სხვა ციხეებთან ერთად დამცველ სიმაგრეთა მთელ სისტემას ქმნიდა ათაბაგთა სამფლობელოს შუაგულის გარშემო. ციხის აშენების ზუსტი თარიღი უცნობია. სავარაუდოდ იგი აგებულია XIII საუკუნის დასასრულს ან XIV საუკუნის დასაწყისში და მის შესახებ ადრინდელი წერილობითი ცნობებიც არ მოგვეპოვება. XV-XVI საუკუნეებში კი, თურქების მომძლავრების დროს, იგი დიდ როლს თამაშობდა მესხთა თავდაცვის საქმეში. აქ გამაგრებულნი ძალიან დიდ ტერიტორიას უწევდნენ კონტროლს, კარგად უთვალთვალებდნენ გზებსაც და ციხის მდებარეობისა და სიმტკიცის გამო, ალყასაც დიდხანს უძლებდნენ. ოქროს ციხე ხშირად იხსენიება ე. წ. მესხური დავითნის ქრონიკაში (XVI ს.), რომელშიც სამცხის სამთავროს არსებობის ბოლო ხანების ამბებია მოთხრობილი. 1578 წელს, თურქი სარდლის ლალა-ფაშას შემოჭრის დროს, ოქროს ციხეში იყო გამაგრებული ქაიხოსრო ათაბაგის მეუღლე დედისიმედი, რომელიც ამაოდ ცდილობდა სამცხის გადარჩენას დამპყრობელთაგან.

აბულის ციხე



აბულის ციხე, სამცხე–ჯავახეთში, ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტში, პატარა აბულის მთაზე მდებარეობს, ზღვის დონიდან 2670 მეტრზე. ძეგლი ძვ.წ. II-I ათასწლეულებით თარიღდება. იგი ციკლოპური ციხეა, ნაგებია მშრალი წყობით, დაუმუშავებელი ქვებით, წყობაში გვხვდება ძალიან დიდი ზომის ქვებიც.

აბულის სიმაგრე გამორჩეულია. ნაგებობა გრანდიოზული და რთული გეგმარებისაა. პატარა აბულის სამხრეთი კალთა, რომელზეც ციხე მდებარეობს, მორენებითაა დაფარული. ბუნებრივი პირობებით უსარგებლიათ სიმაგრის აშენებისას და ლოდების მცირე გადაადგილებით მიუღიათ დარან-სამალავები, რომლებსაც ვიწრო, დაბალი შესაძრომი აქვთ. შორიდან ეს სამალავებ შეუმჩნეველია, რადგან საერთო ქვიანი მასებისგან არ განირჩევა. ცენტრალური ნაგებობა შედგება გალავნის, შიდა-ციხისა და მის კედლებზე შიგნიდან მიშენებული სათავს-სადგომებისაგან. ზედაპირზევეა ქვაყუთის ტიპის საფლავები. კედლების სიმაღლე 5 მეტრამდეა, სიგანე კი ზოგან 3 მეტრს აღწევს. დასავლეთის ორი კუთხე მართია, აღმოსავლეთისა - მომრგვალებული. ციხე გამაგრებულია კონტრფორსებით. შესასვლელი ორია - სამხრეთ და დასავლეთ კედლებში. ციხის შიგნით კედლებსა და ბურჯებზე მიშენებულია 40-მდე სადგომი, ზოგან ორ-სამ სართულად. აღმოსავლეთით ტერასებად დაშვებული სამალავები და გალავნის შიგნითა სათავსები გვხვდება, როგორც წრიული, ასევე სწორკუთხა გეგმარების. სადგომებს გადახურვა შემდეგნაირია: ვერტიკალური კედლიდან თანდათან, ცენტრისკენ საფეხურებად გადმოწეული ბრტყელი ფილები იძლევიან ხის დარბაზების მსგავს გვირგვინს. დიდი ოთახების სახურავები ყველგან ჩაქცეულია. აბულის ციხის სამხრეთით, ქედზე წყარო გამოდის, რაც ციხე-კომპლექსის თავდაცვისუნარიანობას გააძლიერებდა.

აწყურის ციხე

ფოტო - shermazana

აწყურის ციხე, ახალციხის მუნიციპალიტეტში, სოფელ აწყურთან მდებარეობს. იგი ისტორიულ წყაროებში პირველად XI საუკუნის შუა წლებში იხსენიება. აწყურის ციხის მშენებლებმა ძალიან მოხერხებულად გამოიყენეს მაღალი და ძნელად მისადგომი კლდოვანი რელიეფი და სამშენებლო თვალსაზრისით რთული და საინტერესო ნაგებობა შექმნეს. ციხეში შესვლა შესაძლებელია კლდეში გამოკვეთილი ვიწრო გვირაბით. აწყურის ციხე სამხრეთიდან იცავდა ბორჯომის ხეობას. XVI საუკუნის II ნახევარში სიმაგრე ოსმალებმა დაიკავეს. 1770 წელს აწყურის ციხის აღება რუსებისა და ქართველების გაერთიანებულმა ლაშქარმა სცადა, თუმცა ეს ვერ შეძლო. 1829 წელს ადრიანოპოლის საზავო ხელშეკრულების თანახმად, აწყურის ციხე გათავისუფლდა ოსმალთა ბატონობისაგან. ციხე-სიმაგრე სრული სახით არ არის შემორჩენილი.

[გულო კოხოძე]