27 ნოემბრიდან, 8 დღის განმავლობაში, ებრაელი ხალხი სინათლის სიბნელეზე, სიკეთის ბოროტებაზე და სამართლიანობის უსამართლობაზე გამარჯვების დღესასწაულს, ხანუქას აღნიშნავს. ახალციხეში ამჟამად მხოლოდ რვა ებრაელია დარჩენილი, სამი მამაკაცი და ხუთი ქალი. ახალციხელი ებრაელების შთამომავალი, მორწმუნე ებრაელთა საზოგადოების თავმჯდომარე სიმონ ლევიშვილი იხსენებს, რომ 1900-იან წლებამდე ახალციხეში 6 ათასი ებრაელი ცხოვრობდა, ამ პერიოდში 3 ათასი ებრაელი საცხოვრებლად თბილისში გადავიდა.
„1972 წლიდან დაიწყო ახალციხიდან ებრაელების წასვლა, მერე შეჩერდა. 1993 წლისთვის დაახლოებით 150 ოჯახი იყო დარჩენილი, მაგრამ 93 წელს თითქმის ყველა წავიდა, მხოლოდ რამდენიმე ადამიანი დავრჩით“, - ამბობს სიმონ ლევიშვილი და ამატებს, რომ მათთან კავშირი დღემდე არ გაუწყვეტია: „საქართველოსაც სტუმრობენ ხოლმე, ორ წელიწადში ერთხელ მაინც ჩამოდიან. 2014 წელი ქართველებისა და ებრაელების ძმობის წლადაა გამოცხადებული და ალბათ ბევრი ღონისძიება ჩატარდება“.
საქართველოში ყველაზე ადრე აშენებული სინაგოგა სწორედ ახალციხის ისტორიულ უბანში, რაბათში მდებარეობს. 1863 წელს აშენებული სინაგოგა საუკუნენახევარს ითვლის. გარდა ამისა რაბათში კიდევ ერთი სინაგოგაა, რომელიც 1902 წელს აშენდა, თუმცა წლების განმავლობაში მას სხვა დანიშნულებით იყენებდნენ.
„1953 წელს სტალინმა ჩამოგვართვა და მას შემდეგ აქ ჯერ კინოფიკაცია იყო, მერე ბიბლიოთეკა, მერე სპორტული დარბაზი იყო, კრივს ასწავლიდნენ. 53 წლის მერე სინაგოგის ფუნქცია აღარ ჰქონია. დღევანდელი მთავრობა შეგვპირდა, რომ ჩამორთმეულ სინაგოგას დაგვიბრუნებენ“, - ამბობს სიმონ ლევიშვილი.
მისივე თქმით, ამ შენობაში სპორტული დარბაზი რამდენიმე წლის წინ გაუქმდა.
„ახალციხის გამგებელი გელა დემეტრაძე რომ იყო, მან გაიყვანა აქედან სპორტსმენები. ახლა ძალიან ცუდ მდგომარეობაშია, სარემონტოა, სახურავიდან წყალი ჩამოდის, იატაკიც დაზიანებულია, ფანჯრები ამოლესილია, სინაგოგას აღარ გავს. ისტორიული ძეგლია, მის სანახავადაც მოვლენ ტურისტები, რესტავრაციას საჭიროებს“, - ამბობს იგი.
150 წლის სინაგოგაში ახლა ლოცვა იშვიათად ტარდება. ებრაული წესით ლოცვის ჩასატარებლად მინიმუმ ათი მამაკაცი უნდა შეიკრიბოს. ამიტომ, როცა რაბათში ტურისტები ან ახალციხელი ებრაელები ჩამოდიან, ლოცვა მხოლოდ მაშინ აღევლინება. დარბაზში ქალები და მამაკაცები სხვადასხვა ადგილას სხდებიან.
„დედათა წესის დროს, უხერხულობა რომ არ იყოს, ყველა ქალი ერთად ლოცულობს, მამაკაცები კი ცალკე არიან“, - გვიხსნის სიმონ ლევიშვილი.
რაბათში მცხოვრები 63 წლის ფანია იგითხანიშვილი იმ პერიოდს იხსენებს, როცა აქ ებრაელები ცხოვრობდნენ.
„მთელი ჩემი ბავშვობა გავატარე სინაგოგაში, ძალიან კარგი დღესასწაულები ჰქონდა. სინაგოგაში ქალები და კაცები ერთად არ ლოცულობდნენ. კაცები დაბლა იყვნენ და ქალები ზემოთ ისხდნენ, ქალებს კარგად ვერ დაინახავდით, ქონგურა იყო გაკეთებული და ფიცრისგან ამონაჭერი. კიდევ ერთი კარგი ტრადიცია ჰქონდათ, თუ ლამაზი გოგო იყო გასათხოვარი, ან სიმპათიური ბიჭი იყო დასანიშნი, იქვე აწყობდნენ ამ საქმეს, რომ ის იმას გავურიგოთ და ასე შემდეგ“, - იხსენებს ფანია იგითხანიშვილი, რომელიც რაბათში 1871 წელს აშენებულ სახლში ცხოვრობს.
„ეს სახლი ვინც ააშენა, გვარად ანტოშვილი იყო, მერე გაყიდა სახლი და აქედან წავიდა, მისი შთამომავლები ჩემს მეზობლად ცხოვრობდნენ. ძალიან კარგი ურთიერთობა გვქონდა, დღემდე ვნანობ, რომ ეს ხალხი აქედან წავიდა. ასეთი კარგი ხალხი არც მოვა საქართველოში. ყოფილი მეზობლები ჩამოდიან ხოლმე და ყოველთვის ვნახულობთ“, - ამბობს იგი.
ახალციხის ისტორიულ უბანში, რაბათში, ებრაელების სასაფლაოცაა. სიმონ ლევიშვილი ამბობს, რომ ამ სასაფლაოზე დაახლოებით 5 ათასი მიცვალებულია დასაფლავებული.
„შემოსაღობი იყო სასაფლაოს ტერიტორია და დაახლოებით ოთხი თვის წინ ძეგლთა დაცვის სამინიტრომ გააკეთა. საკმაოდ დიდი სასაფლაოა, იქნება ალბათ 15 ჰექტარი. ებრაელების სასაფლაოს გვერდით არის, ბერძნების, რუსების, ქართველებისა და სომხების სასაფლაოები“, - გვიხსნის სიმონ ლევიშვილი.
რაბინი სიმონ ლევიშვილი ერთდაერთი ადამიანია, რომელიც დღემდე უვლის წინაპრების სასაფლაოსაც და სინაგოგასაც.
იხილეთ
ფოტოები ახალციხის სინაგოგიდან.
[თამარ თოთაძე, ახალციხე]