ზაზალო – სოფელი, სადაც მხოლოდ დაპირებები ახსოვთ [ფოტო/ვიდეო]

ზაზალო ზღვიდან 1 300 მეტრით მაღლაა, მთებში. აქ მისასვლელად ადიგენის სოფელ უდედან უნდა გადაუხვიოთ და ექვსკილომეტრიანი ქვაღორღიანი გზა გაიაროთ, რასაც ასე ნახევარი საათი დასჭირდება. ესეც იმ შემთხვევაში, თუ ავტომობილი მაღალი გამავლობისაა. სხვა შემთხვევაში აქ მანქანით ვერ მოხვდებით. სოფელში დაგხვდებიან ისეთებიც, რომლებიც აქ დაარსების დღიდან ცხოვრობენ. აქაურებს კარგი პერიოდი არ ახსენდებათ, ახსოვთ მხოლოდ დაპირებები.

ოდესღაც სოფელში დაწყებითი სკოლაც ყოფილა. რომელმაც ოთხი წელი იარსება. სოფლის ერთ–ერთი უხუცესი, გიორგი აღლემაშვილი ზაზალოში 1983 წლიდან ცხოვრობს. ყველაზე რთულ პერიოდად 90–იანი წლები ახსენდება, თუმცა მისთვის დღევანდელობა დიდად არ განსხვავდება იმ პერიოდისგან.

„იყო დრო, როცა ფეხით გვიწევდა სოფლიდან უდემდე ჩასვლა, რომ ავტობუსს ახალციხემდე გავყოლოდით და იქიდან დატვირთულებს კვლავ ფეხით უნდა გვევლო, რომ პროდუქტი ამოგვეტანა. მხლოდ ის შეიცვალა, რომ ახლა მანქანები გვყავს, მაგრამ ამ ჯაბახანა გზებში, ისინიც მწყობრიდან გამოდიან. მოვდივართ 30 წელიწადია. და რაღაცა დასამახსოვრებელი ჩვენს სოფელს არაფერი არა აქვს“ – იხსენებს გიორგი.



აქაურები იხსენებენ ისეთ ამბებსაც, როცა უგზობის გამო სასწრაფო დახმარების მანქანას ვერ, ან დაგვიანებით ამოუღწევია სოფლამდე. ერთ ასეთ შემთხვევას სოფლის ყველაზე ასაკოვანი, არტემ თუმანიშვილი იხსენებს. „ოჯახი.. ოჯახი აღარა მყავს. ცოლი 15 წლის წინ დამეღუპა. ამ უბედურ გზებს შეეწირა. გულის შეტევა ჰქონდა. სასწრაფო აქედან ვერ ამოვიდა, სკოლის მხრიდან, სანამ წარმასთუმნის მხრიდან მოუარა, გვიანი იყო“, – იხსენებს ის.

არტემ ბალახაშვილი ზაზალოში 1989 წელს დასახლდა: „როგორ ვცხოვრობ? მკვდარი ცხენის კუდქვეშ როგორ ცხოვრობენ ბუზები ისე. წყალწაღებული რომ ხავსს ეჭიდება, ისე ვარ“.

არტემ ბალახაშვილი ახლა 86 წლისაა, ზაზალოში 34 წლის წინ დასახლდა და ახლაც დიდი იმედი არ აქვს, რომ მათი პრობლემების მოგვარებით ვინმე დაინტერესდება.

ზაზალოში არის გაზის გამანაწილებლები. ბუნებრივი აირის გაყვანა სოფელში 4 წლის წინ დაუწყიათ, თუმცა გაურკვეველი მიზეზების გამო, პროექტი შეჩერდა და გაზი დღემდე არ აქვთ:

„ვირს ბალახს რომ დაუკიდებენ, იმ დღეში ჩაგვყარეს.. პირდაპირ ეთქვათ მაშინ, რომ ჩიტებს უკეთებდნენ ბუდეებს. არ ეთქვათ რომ გაზია და იმედიც აღარ გვექნებოდა“– ამბობს ნოდარ გიქოშვილი და ამატებს,რომ გაზთან ერთად სოფელში გარე განათების პრობლემაც აქვთ: „ოთხი თვეა გარე–განათების ექვსი ბოძი გათიშულია. მერთანაც მივედი, პირადად ვუთხარი, მოადგილესაც დავურეკე და კაციშვილი არ მოსულა. მასხრად გვიგდებენ. დღეს ხვალ და ამასობაში 4 თვე გავიდა“ – ამბობს ნოდარი.

სოფელს შუა საუკუნეების ზაზალოს ციხე გადმოჰყურებს. აქვეა სასაზღვრო ზოლიც, რომელიც საქართველოს თურქეთის რესპუბლიკასთან აკავშირებს. აქ ადრე ამ ტერიტორიებზე მუსლიმ მესხებს უცხოვრიათ, მას შემდეგ, რაც საბჭოთა ხელისუფლებამ 1944 წლეს მუსლიმების მასობრივი გადასახლება მოაწყო, აქაურობა დაცარიელდა. 1982 წელს კი სოფელი ხელმეორედ გაჩნდა.



[რობი ზარიძე, ადიგენი]