ზედა თმოგვი - მესხური ნასახლარის ამბავი [ფოტო]

84 წლი ევა მაისურაძე ასპინძის სოფელ ზედა თმოგვში დაიბადა. 10 წლის იყო, როცა ნაქალაქევში გადაასახლეს, თუმცა მშობლიური სოფლის ამბები ახლაც კარგად ახსოვს. ჰყვება, რომ ერთ დიდ დარბაზული ტიპის სახლში ცხოვრობდნენ. ბევრი საქონელი ჰყავდათ და გამუდმებით შრომობდნენ:

„მახსოვს, ჯილღით იხვნებოდა ყანები, ხარით. ბაღები ვარძიასთან ახლოს, დაბლა ზონაში გვქონდა და „ალაგული“ ერქვა. იქიდან ვეზიდებოდით ხილს და ზამთრისთვის ვიმარაგებდით. საქონელი ბევრი გვყავდა, 12 უღლიანი ბოსელი გვქონდა, ძროხა, დიდრონი ხარები, რომ შეგვება და მოგვეზიდა თივა, ხორბალი, ნამჯა“, - იხსენებს ევა.

ზედა თმოგვი. ვარძიიდან მაღლა, ჩრდილოეთით ერუშეთის მთებში მდებარეობს. დაბლობში ჩამოსასვლელად ადგილობრივები ცხენებს ან ვირებს იყენებდნენ: „ვისაც ცხენი ან ვირი ჰყავდა, ის დადიოდა დაბლა მარტო. დაბლა სოფელში იყო წისქვილი, ზედა თმოგვში არა. აკიდებდნენ ხორბალს ცხენს, ჩამოიტანდნენ, დაფქვავდნენ და ისე ამოიტანდნენ სოფელში. ამბრებში ვინახავდით ფქვილს ზამთარში ძალიან დიდი თოვლი იცოდა და კაცი გარეთ ვეღარ გამოდიოდა“.

ზედა თმოგველები სოფელ ნაქალაქევში 1944 წელს გადაასახლეს. ეს ორი დასახლება ერთმანეთისგან რვა კილომეტრით არის დაშორებული.
განსხვავებულია კლიმატიც, რადგან თმოგვი მაღალი ზონაა, ნაქალაქევი შედარებით დაბალი. ევა მაისურაძე ამბობს, რომ გადასახლების მიზეზი ზედა თმოგვის მიუდგომლობა იყო.

„მაშინ ზედა თმოგვში 100 ოჯახი ვცხოვრობდით. წყალი არ იყო, ჭები გვქონდა. გზა არ იყო, ხალხს უჭირდა მოძრაობა, ამიტომ გადმოგვასახლეს. აქ [ნაქალაქევი] დაბალი ზონა იყო, ხე ხარობდა, ბოსტნეული მოჰყავდათ. რომ გადმოგვასახლეს ტიფი გაჩნდა. ციებ-ცხელება გვქონდა, ყველას გვაციებდა დიდსა თუ პატარას. იმ ჰაერიდან აქ რომ ჩამოვედით, ვიგუდებოდით, უჰაერო ადგილი იყო ჩვენთვის, სანამ შევეგუეთ, მანამდე სულ დაავადმყოფდით“, - იხსენებს 84 წლის ზედა თმოგველი.

ევას დღემდე ახსოვს თქმულება, როგორ დაფუძნდა ზედა თმოგვი: „თმოგვის ციხესთან პატარა ნასოფლარია, მაგედან წასულან ჩვენი მამა-პაპა შემოსევების დროს. 5 ძმა ყოფილა და გაქცეულან. ერთი დაუჭერიათ, სამი მაღლა წავიდა [ზემო თმოგვისკენ], ერთი კი რაჭაში. ამ სამ ძმას გაუკეთებია სახლი, რომელსაც „შაპაანთ დარბაზი“ ჰქვია, მე იქ ვცხოვრობდი“.

გადასახლების შემდეგ, ზედა თმოგველები ნასოფლარს საზაფხულო იალაღებისთვის იყენებდნენ, დროთა განმავლობაში კი ესეც დაივიწყეს.

„ამაღლებას ვიყავი ასული, ცრემლები გადმომცვივდა, დიდი ოჯახი [სახლი] გვქონდა და სულ დანგრეულა. იქ ეკლესიაც გვაქვს, წმინდა გიორგის სახელობისა, ოთხივე კუთხეზე ჯვარი აქვს. პატარა ბავშვი ვიყავი კომუნისტები რომ შემოვიდნენ, იმის მერე უშლიდნენ იქ ლოცვას. მღვდლების ტანსაცმელი გამოიტანეს და დაანიავეს. ეკლესიში პური შეჰქონდათ და იქ ინახავდნენ“.










ზედა თმოგვის წმ.გიორგის სახელობის 11-ე საუკუნის ორნავიანი ტაძარი



[თაკო ფეიქრიშვილი, ასპინძა]